Lo molin de Bornhonet (Riupeirós)

« Aquò èra lo nòstre paure paire que l’aviá crompat. Èran a Rabjac e après anèron al molin de Bornhonet.
Èra en estat de marcha. Aquò èra de moènas d’a Mudon que avián montat aquel molin.
Li aviá tres molins. Li aviá lo molin del naut qu’apelàvem, lo molin d’al mièg e lo molin bas. Al molin bas li aviá una paissièira per lo far tornejar. E la mèma ai(g)a del prumièr estanh del naut fasiá marchar los tres molins. La mèma besala menava l’ai(g)a als dos molins del bas. Los dos molins del bas molián pas que pel bestial.
Ieu, quand èri pichonèl, jasiái al-dessús del molin e lo tic-tac del molin me fasiá dormir. De còps, molián lo ser tard.

Lo paure paire, ambe la mula e la carreta, anava portar la farina dins los ostals. Portava la farina e tornava prene de blat, coma aquò fasiá.
Me'n rapèli, ieu, quand la vendèron, la mula. Lo paure paire mori(gu)èt qu’èrem joves e vendèrem la mula, après. Aquò’s la paura tanta que vendèt la mula.
Mon paire, quand anava portar de farina a Riupeirós ambe la mula, s’arrestava a l’aubèrja e, un jorn, la mula se'n anèt de l’aubèrja e tornèt al molin.
Quand lo paire passava ambe la carreta dins Riupeirós, li aviá l’aubèrja Cairon e li cantavan la cançon :
“Lo molinièr passa,
Fa petar lo foet,
Mariton l’agacha,
Li quilha lo det…”

Al molin d’al mièg li aviá la monta-davala. Èra menada per la ròda-vèrsa. Èra un bocin bèla, la ròda-vèrsa, èra pus bèla que ieu.
E l’autre molin, aquel que moliá pel bestial, aquò èra lo rodet, aquò èra pas la ròda-vèrsa.

Quand lo monde venián mòlre al molin, de còps lor disián :
“Avèm pas acabat de mòlre per la farina, se volètz demorar, vos gardam per manjar a miègjorn.” Aquí lor presentavan una pascada e aimavan aquò. La miá paura tanta sabiá plan far las pascadas.
Lo matin, l’ainat, los parents èran pas levats, fasiá bolhir la sopa e fasiá un torrilh. Li metiá una ceba e un culhièirat de graissa d’auca.

Coma lo monde èran pas tròp pagaires per pagar la farina que lor molián, la paura tanta moldurava. Aviá una pala e un sac rescondut e preniá doas o tres paladas de farina. Alèra lor disiá :
“Mès prenètz l’èr un bocin defòra qu’avètz lo temps…”
D’aquel temps la tanta moldurava !
Quand tornavan, disián :
“M’avètz pas moldurat ?
– Ai fach aquò ambe la pus granda pena”, lor disiá.

Lo paire aplechava un pal d’auglanièr, i metiá un fial e pescava coma aquò. E, quand voliam pescar a l’estanh, aquò èra lo vesin que portava lo fialat. Li aviá de cabòts. Aquelses cabòts, de còps quand la nivolada arribava, sortián a l’escampador e partián dins lo riu. Quand viràvem l’estanh, per prene lo peis, metiam un grilhatge per l’arrestar. Apèissas, ramassàvem aquel peis e lo fasiam volar. E los autres l’amassavan. Metiam aquò dins una barrica. Li aviá una canòla d’ai(g)a que veniá a l’estanh, metiam la barrica jos aquela canòla per que lo peis demorèsse fresque. Apèissas partiam a Riupeirós per l’anar vendre a la sortida de la messa, dins de guirbas, dins de panièrs ambe de falhièiras. Un còp, lo paire aviá crompat un lièch en fèr ambe l’argent dels peisses. »