Jan de las cabras

« Èra un bucheron, aviá tres gòsses. Èran paures e, a costat, i aviá un grand fermièr qu’èra riche. Lo bucheron, per noirir les gòsses, aviá pas bien d’argent… Lo fermièr li di(gu)èt :
“Vos vau prene un gòsse per gardar les pòrcs. Li bailarai cinc sòus per la sason e de pan coma pòt conténer un uòu per manjar per jorn. Començarà al mes d’octòbre e arrestarà quand lo cocut cantarà. S’es pas content, li levarai la rausa de l’esquina.”
Bon. Lo gòsse i va, comença d’anar gardar les pòrcs. Li bailavan un uòu dur amb un bocin de pan. Aquò fasiá pas bèlcòp… Al cap de uèch jorns lo gòsse aviá apetís, crebava de fam e li ditz :
“Pòde pas demorar aquí !”
Alara lo fermièr ditz :
“Se siás pas content, te vau levar la rausa de l’esquina… As qu’a tornar partir.”
Lo segond lo va remplaçar mès aquò se(gu)èt parelh.
E lo pichon, aquò èra lo pus desgordit. El, gardava las cabras. L’apelavan Jan de las cabras. Ço ditz :
“I vau i anar, ieu, vau veire de que me va far…”
I va, arriba e la mestrèssa li ditz :
“Prepare un uòu dur…
– A non, avètz dich un uòu coma podiá conténer de pan, portatz-me un uòu dur e una torta de pan.”
Cassa l’uòu e l’entortilha sul pan.
“Vesètz, aquò’s aquò que ten un uòu.”
Bon. Podiá pas res dire. Uèch jorns, dètz jorns. Lo mèstre disiá a la femna :
“Nos va roinar ! Una torta de pan per jorn… Lo vau envoiar al Bòsc del Diables !”
Al Bòsc del Diables, aquò èra un ògre que i abitava. E lo gòsse o sabiá.
“Pòde pas dire de pas i anar que me va enlevar la rausa de l’esquina.”
E i va. Se’n va ambe sa museta e sa torta de pan sus l’esquina.
En partent, sul camin, te vegèt arribar una vielhòta amb un panieiròt.
“Vau vendre quauques cabecons de cabra, ai pas pus res…
– Ten, se me’n bailatz un, vos bailarai un pauc de pan.”
Alara pren aquel cabecon tot fresc e lo met dins la museta e se’n va en l’aval.
Tot d’un còp, te vei una griva atapada per una pata, l’atapa e la met dins la museta.
Arriba al Bòsc e l’ògre arriba. Lo gòsse aviá por mès li ditz :
“Pareis que sètz talament fòrt, vos ?
– Soi lo pus fòrt de totes !
– E ben anam far un pàri. Anam causir un pichon ròc blanc e aquel que l’esclafarà lo mai sus aquel ròc aurà ganhat.”
L’ògre atapèt un pichon ròc blanc e l’esclafa, se met en dètz morcèls. L’altre atapa lo fromatge a la pòcha e l’esclafa alai pel ròc.
“A(ga)cha, l’ai esclafat, mème encara l’ai(g)a ne sòrt !”
Pièi li ditz :
“Ten ara, vam escampar un ròc e veirem aquel que l’escamparà lo pus luènh. Veses aquela montanha, cau qu’ane jusc’alai.”
L’ògre di(gu)èt :
“Ai pro assajat mès lai soi pas arribat !
– As qu’a ne causit un plat, aquí, aquò’s coma un aucèl, quand aquò vòla.”
Alara l’ògre atapa un ròc e l’envòia. L’altre atapa la grivòta e la lança…
Aquela jornada s’èra passada.
“Ara pòde pas rintrar, cossí vau far ?
– As qu’a jaire chas ieu !”
Mès que se ditz :
“Se jase chas el, me va bandar, la nuèch…”
Alara sopan. L’ògre ditz a la femna :
“Fai-lo bien sopar qu’es un pauc magre… Grossirà.”
Pièi l’ògre ditz :
“Montaràs a las cambras. I a doas pòrtas, aquela de dricha, aquò’s nòstra cambra, aquela de gaucha, aquò’s la tiá.”
Bon, anèt pissar defòra e, en sortent, te vegèt un pauret que passava :
“Poiriatz pas me far jaire ?
– Si, ten, mès te caldrà pas dire res a mos parents que te laissarián pas rintrar ! Vau rintrar dins l’ostau, les ocupar e rintraràs d’aquel temps… Tussirai e, quand tussirai, passaràs. Aquò’s la pòrta de gaucha.”
Lo paure rintra en nalt, l’altre li baila un bocin de pan e li ditz :
“Ten as qu’a prene mon lièch, passarai jos lo lièch.”
Vàs mièjanuèch, de bruch, aquò èra l’ògre qu’arribava. Te fot cinc o sièis còps de cotèls sul paure paure e lo banda… Passa per la pòrta.
“Deman matin, lo farai cuèire.”
Mès que lo lendeman matin l’altre se lèva.
L’ògre li fa :
“Mès siás aquí ? As bien durmit ?
– Òc ben. Quauquas nieiròtas que m’an picat mès…”
L’ògre se di(gu)èt :
“Atapa de còps de cotèls e ditz qu’aquò’s de nièiras !”
L’altre tornèt dins lo bòsc per s’amusar. Lo ser, torna rintrar a l’ostau. Va al lièch, aviá metut lo paure dejol lièch, lo tòrne metre dessús. L’ògre, vàs mièjanuèch, arriba amb una massa de fèr e… a còps de massa sus aquel paure paure…
Lo lendeman matin, l’altre se leva.
“As bien durmit ?
– Quauquas palhòtas m’an sautat per la figura, la nuèch…”
L’ògre va trobar sa femna :
“Li ai fotut de còps de massa e ditz qu’aquò’s quauquas palhòtas ! Aquò’s lo Diables, lo cau far partir !”
L’altre èra tornat dins lo bòsc e, lo ser, di(gu)èt a l’ògre :
“Me cau tornar rintrar que lo mèstre me va reclamar… Cau amassar les pòrcs. Vas anar al ròc, al passatge, les comptaràs. Aquelses qu’an un trauc o dos jos la coeta, aquò’s les mius. Aquelses que n’an pas cap o tres, aquò serà les tius.”
L’ògre lor leva la coeta : un, dos, dos, un…
“Alara, les as triats ?
– Totes an un trauc o dos e n’i a pas cap que n’ajan tres o cap !
– O… Les ai laissats al fons del bòsc ! As qu’a anar les quèrre.”
Alara, tornèt rintrar ches lo mèstre. Èra partit ambe trenta pòrcs e tornava ambe soassanta pòrcs ! Lo mèstre lo vegèt arribar :
“Es tornat ! L’an pas bandat ! O mès, a pas pus trenta pòrcs, n’a una soassantena !”
E li ditz :
“De qu’as fach ?
– Ai crompat maisses pòrcs, les vau anar portar als parents, mès me duvètz tres tortas de pan, que soi pas estat aquí pendent tres jorns !”
Lo mèstre li baile las tres tortas e l’altre va menar sos pòrcs.
D’aquel temps, lo mèstre ditz a la femna :
“Coma diu partir quand lo cocut cantarà, quand tornarà, anaràs alai darrès lo boisson e cantaràs : “Cocut !”
L’altre arriba e s’ausís lo cocut :
“De qu’es aquela puta de cocut ?”
T’atapa lo fusilh e li fot un pet. Bandèt la femna e di(gu)èt al mèstre :
“Sètz content ?
– A non, pas tròp !
– E ben venètz aicí que vos lève la rausa de l’esquina !” »