Lo patron e lo vailet

« Un còp, i agèt un tipe que se voliá logar e anèt a una bòria trobar un patron, aquí.
Mès cap de vailet ie voliá pas demorar a-n-aquel patron per tant que ie fasiá de misèras e, apèi, ie fasiá passar un contract que caliá que totes dos soguèsson contents. Se lo vailet èra pas content del mèstre, ie disiá :
“Gara la correja !”
E se lo mèstre èra pas content del vailet, lo mèstre ie disiá :
“Gara la correja !”
Aquò voliá dire que, amb un foet, èra oblitjat de ie fotre una foetada al qu’èra pas content. Fa que…
Enfin, el diguèt :
“leu ie resistarai. Degús ie resista pas, mès ieu ie vau, amai ieu ie resistarai !”
E arriba aquí.
Pardí, lo patron, tanlèu arribat, ie ditz :
“Te cal anar gardar los pòrcs, alà, dins aquel bòsc, luènh.”, al Bòsc del Salvatge qu’apelavan.
I aviá un salvatge dins aquel bòsc. Cada vailet que i anava, lo tuava. Alara, lo tuava o ie tuava los pòrcs. Tornava, lo vailet, e se fasiá fotre defòra coma aquò.
Alara, aviá una filha aquí qu’èra una fée.
Aviá tres filhas, lo patron, mès n’aviá una qu’èra una fée.
El agradèt a-n-aquela filha e aquela filha ie diguèt :
“Vai-ie ! Ajas pas paur ! Te cal prene un rotlèu de fial e, quand arribaràs alà ambe los pòrcs, començas d’estacar lo bot a un arbre e te metes a far lo torn del bòsc. E se lo salvatge ven : “leu me carre que dins una ora tot lo bòsc serà copat o liat.”
Lo tipe fa lo torn.
Quand lo salvatge arriba, que lo vegèt venir, arriba, ie ditz :
“De qué vòls faire amb aquel fial ?
– A !, ie diguèt, vau copar lo bòsc que, dins una ora, serà tot copat e ligat. Se me fasètz de misèras, aquel bòsc serà tot…
– A !, ie diguèt, malerós !, tòrna-te’n ambe los pòrcs, ie diguèt, per tant que ieu ai pas qu’aquel bòsc per m’amagar. Daissa-me lo bòsc.”
Fa que l’autre diguèt :
“Tòrnas partir ambe los pòrcs, pardí, tranquille.”
Lo patron comptava pas que tornèssa.
Mès avián facha la convencion que caliá pas que dintrar los pòrcs al tresième còp que cantariá lo cocut.
E tot d’un còp, lo patron lo vegèt venir. Diguèt :
“Te cal montar sus un arbre, ditz a la femna, e cantaràs pas que dos còps coma aquò poirà pas dintrar.”
Èra aquí qu’esperava ambe los pòrcs.
La femna canta dos còps “Cocut” e jamai lo tresième.
El, quand vegèt aquò, cocha sus l’arbre, va quèrre lo fusilh.
E diguèt :
“Puta de cocut, vòls pas cantar ? Te vòli ensenhar, ieu.”
le fot un còp de fusilh, ie tua la femna.
E quand soguèt per tèrra, dintrèt los pòrcs, pardí.
E, en tombent, la femna faguèt : “Cocut !”.
Fa que soguèt oblijat de dintrar los pòrcs.
Quand lo patron arriba, ie diguèt :
“Qu’as fach ?”
le diguèt :
“Ai tuat lo cocut. Siatz content, mèstre ?
– E òc !
– E ben, autrament, gara la correja !”
Alara, apèi, diguèt :
“Qué ie faràs faire ?”
le diguèt :
“Ara, te caldrà anar laurar. Te caldrà anar laurar aquel camp aval. E prendràs aquel canh. Mès tornaràs pas que quand lo canh tornarà.”
Solament, lo matin per dejunar, avián donat dos uòus al canh e n’avián pas que donat un al vailet.
E aquel canh se jasiá, dormissiá, jamai non partissiá.
Miègjorn, 1 ora, jamai lo canh partissiá.
Quand n’agèt un sadol, trapa l’agulhat que butava los buòus, ie’n fot un parelh de còps d’agulhat a-n-aquel canh, lo canh, cap a l’ostal als quatre pès…
E el, darrèr, desatalèt e arribèt a l’ostal, pardí.
“Arribas dejà ?
– E ben lo canh es ben tornat ?
– Òc, es tornat.
– E ben, siatz content, mèstre ?
– Òc.
– Autrament, gara la correja !
– Va plan, diguèt. E ara de qué ie faràs faire que ba pòsca pas faire ?”
Diguèt :
“le te cal envoiar… I a una torre amont, ie te cal far montar los buòus al cap de la torre.”
Ie ditz :
“Après dinnar, me montaràs aqueles buòus per anar pasturar al cap de la torre amont, que i a d’èrba.”
E el diguèt :
“Cossí faràs ?”
La fée i èra apr’aquís, ie diguèt :
“Veiràs, t’ensenharai ! Los te cal copar a tròces, los ie gitas e, apèi, quand los tornarem davalar, se los vòl tornar davalar, ieu los te tornarai far viure los buòus.”
– E òc ! Va plan !”
Gita aqueles buòus amont.
“Siatz content, mèstre ?
– Òc !
– Òc ben, autrament, gara la correja !”
Apèi, ie ditz :
“Me tornaràs quèrre aqueles buòus amont al cap de la torre.”
El diguèt :
“Cossí farai ?”
La fée, aquela fée aquí, que ie ditz :
“Mès te’n fagas pas ! Te cal me metre ieu dins una pairolada d’òli sul fuòc a bolir e me desossarai.
E, quand serai plan desossada, amassaràs totes los òsses, los plantaràs per la muralha de la torre e montaràs per aqueles òsses. Gitaràs los buòus en bas, los tròces en bas, e, quand serà l’ora, en tornent davalar, tòrna plan amassar los òsses per tant que me tornaràs metre dins un pairòl a bolir e tornarai entièira.”
Lo tipe davala.
Solament çò qu’agèt fach : quand soguèt al fons, agèt doblidat un òs amont, lo de l’artelh pichon, al cap de la torre.
“Lo tòrnes pas quèrre. Pas que per aquò, lo tòrnes pas quèrre.”
Trapa totes aqueles òsses, los tòrna metre dins lo pairòl e lo far bolir.
Ela tornèt viventa, coma de dabant.
E apèi lo patron diguèt :
“Lo te cal fotre defòra aquel. Pòdes pas ie far far res que ba te fa tot. Pòdes pas ie far far res Lo pòdes pas fachar.’’
E ie ditz :
“E ben te cal fotre lo camp.
– Bòn, ie diguèt, me’n anarai mès vòli prene una filha.
– A !, ie diguèt, mès qu’aquò son d’autres afars, ie diguèt, mès puisque vòls una filha, – languissiá d’o far partir quand mème –, te’n balharai una, ie diguèt, mès la vendràs causir aqueste ser, al lièch.”
E, dins la nuòch, ie va.
Ie ditz :
“Ara son al lièch. Vai ne causir una.”
E aviá facha passar aquela d’aquí tot a fèt de bròa de là per que la causiguèssa pas. Solament, el sabiá que ie mancava un artelh a la fée.
Alara, las palpèt pels pès.
E l’agèt lèu trobada, als pès.
E i diguèt :
“Vòli aquela.”
Et allez ! E soguèt oblijat de ie balhar aquela.
Mès, lo matin quand se levèron, languissián de se’n anar.
Ela ie diguèt :
“Nos tuarà totes dos. Lo paire nos tuarà totes dos ; per çò qu’èra talament inquièt, voliá pas que me prenguèssas ieu. Nos tuarà.”
E ie diguèt :
“Te’n cal anar a l’estable, ie diguèt ela, e menaràs, i a un chaval, al canton aval, e lo menaràs. Fend-l’Èr s’apèla. E lo menaràs, ie montarem dessús, nos n’anarem, nos n’anarem pel país.”
E lo tipe se’n va.
Mès que, quand tornèt arribar, agèt pas menat lo chaval que caliá.
le diguèt :
“Ò, malerós !, menas Carlòs al lòc de menar Fend-l’Èr.”
Ie diguèt :
“Te caliá menar Fend-l’Èr.”
Mès ie diguèt :
“Avèm pas lo temps de lo tornar “chanjar”, ara nos’n cal anar, tant pis, anem nos’n.”
E se’n van.
Quand lo patron se levèt, que vegèt que mancava lo chaval, amai qu’eles èran partits, ditz a un autre vailet :
“Te cal partir vitament los anar arrèstar. E los trobaràs pel camin. Prend Fend-l’Èr, perque l’an daissat, e los traparàs.”
Eles partiguèron a chaval.
Ela menava lo chaval.
E diguèt a el :
“Te cal me virar l’esquina, agacharàs darrèr, tu.”
E se viravan l’esquina.
E ela, de temps en temps, çò disiá :
“Veses pas res ?
– Non.”
Allez, tornavan marchar.
“Veses pas res ?
– Ò si ! Vesi un grand vent aval qu’arriba, coma una gròssa ventesa que fa de posca, diguèt.
– Ò, diguèt, son eles. Veiràs ! Nos cal… Davala vitament ! Lo metrem lo chaval en blat, ieu me metrai en fauç e tu, lo segaire, e te metràs a segar lo blat quand l’autre arribarà.”
Aquel vailet arriba, pardí, vei aquel segaire.
Tòrna mès vegèt pas res pus.
“Los ai pas trobats.”, diguèt al patron.
Diguèt :
“Los ai pas trobats.
– De qué as vist ?
– Ò !, ai vist un tipe que segava de blat, alà.
– Ò !, ie diguèt , èran eles. S’èran transformats coma aquò, diguèt, e los te caliá atrapar e los te caliá menar. Èra el.
– A !, ie diguèt, l’ai pas vist.
– Tòrna-ie ! E tòrna partir e los traparàs encara.”
Tòrna partir.
Eles èran tornats partir.
“Veses pas res, ie disiá.
– Si, i a de posca aval que se lèva, se vesias aquò darrèr.
– Ò !, diguèt, son eles. Nos cal arrestar vitament. Anam metre lo chaval en ribièira, ieu en peis e tu en pescaire.”
E l’autre arriba o lo vegèt arribar. Quand arribèt, vegèt aquel monde.
“Mès, diguèt, i a pas qu’un pescaire.”
Se’n tòrna.
Quand tornèt arribar a l’ostal, lo patron ie tòrna dire :
“Los as pas trobats ?
– Mès non ! I aviá un pescaire aval a la ribièira.
– Ò !, ie diguèt, malerós !, èran eles, ie diguèt. Èran eles, vai que lo dacòs e los te caliá menar.
– A !, ie diguèt, ai pas cregut que soguèsson eles.”
E ie diguèt :
“Tòrna partir. Mès, quand tornaràs véser quicòm, mena-lo, perque es el.”
Partiguèt als quatre pès e soguèt lo mème sistème.
Quand, pel camin, ela ie diguèt ;
“Veses pas res ?
– Si, tòrni véser quicòm aval qu’arriba, se vesias aquò…, quicòm…
– Ò !, ie diguèt, mès que es lo moment de tornar davalar de chaval. E ben, ie diguèt, anam metre lo chaval en glèisa, ieu en clergue e tu faràs lo curat.”
E, alara, ba faguèt.
Se meton coma aquò.
L’autre, quand arribèt, vegèt aquela glèisa aquí e s’arrèsta. 
Vei un clergue ambe lo curat.
Se’n tornèt a l’ostal e diguèt al patron :
“Los ai pas trobats. Ai vist un curat que disiá la messa, mès ai pas vist degús.
– A ben !, ie diguèt, èran eles. 
– Ben, ie diguèt, qué vòls que faguem alara ?
– Alara los nos cal abandonar.”

E clic, clac,
Mon conte es acabat,
Es passat per un escalièr de veire,
I a pas res a creire. »