Lo truèlh per las noses e la citra
Introduction
Pendant longtemps la noix a fourni au Rouergue l’essentiel de l’huile (òli) qui était utilisée pour la cuisine en temps de carême ou pour l’éclairage dans les lampes à huile (calelhs).
La plupart des moulins possédaient un ase, pilon ou vertelh pour écraser les noix.
On faisait aussi de l’eau ou du vin de noix.
On trouvait des pommiers (pomièrs)dans les haies (bartasses),mais on plantait aussi de véritables pomarèdas.
Il y avait les variétés à couteau, les variétés de longue conservation, les variétés à cidre (citra)…
Pour remplacer le vin ou l'économiser, on fabriquait un peu de cidre. En occitan, le mot citraest féminin. Celui qui pressait le cidre était appelé lo citraire.
On se regroupait pour écraser (escrachar) les pommes avec l'escracha-pomaset les presser (premsar, trolhar) au moyen d'un pressoir appelé truèlh.
Le père de Lucienne Friant, née Fraissinet de Charlon del capelièr, était à la fois paysan, citraire (celui qui presse le cidre) et journalier.
Ethnotexte
Lucienne FRIANT
née Frayssinet (de Charlon del Capelièr) en 1910 à Naucelle.
Transcription
Occitan
Français
L'aiga de nose se fasiá al mes de julhet sai pas, quand las noses èran verdas e caliá las culhir, pensi, per Sent-Joan a quicòm pròche.
Las metiá dins un truèlh, las arrengava, las metiá a biais e, quand las pomas èran maduras, fasián la citra. Lo monde venián comandar. Per Naucèla, anavan ont que sia(gu)èsson mès, quand anavan dins un vilatge, nos prenián abans e fasián totes los que volián, del vilatge.
Alara aquel truèlh, coma aviam pas qu'una vaca, caliá que los òmes de la campanha lo venguèsson quèrre amb un parelh de buòus o de vacas e que s'arrenguèsson entre elses per lo far venir. Aquò fa que, d'un vilatge, anava a l'autre.
Lo truèlh, lo sarrava. Fasiá pas un bèl truèlh coma per las pomas. Aviá de barras, de cledas, sai pas cossí dire, pus pichonas per çò que, de noses, ne'n fasiá pas coma de citra... E lo margue del truèlh èra pus pichon per las noses que per la citra.
Aquel chuc que tombava, lo monde lo prenián per elses e apièi fasián un siròp. Sai pas cossí lo fasián. Fasián un siròp de sucre e fasián còire tot ensemble. Fasián fondre de sucre, i metián aquela ai(g)a de noses dedins e la faián còire mès sai pas quant de temps.
Aicí, dins lo país, i aviá prosses de pomièrs autres còps. Mès aquò èra de pomièrs a citra, de pomas qu'èran pas gaire bonas a manjar, èran vispras pièi èran pichonas, aquò èra pas las polidas pomas de duèi ! Èran totas pichonas, èran raiadas e pas jaunas, verdas se volètz. Èran pus verdas que jaunas e ratatinadas, pichonas…
Quand lo monde venián portar los carris aicís, quand plòviá aquí, que èrem a la pòrta de l'estable, dintravan ambe lo carri e pièi lo truèlh èra aquí. Ieu èri pichona e ai totjorn aimadas las pomas. Quand lo monde venián, me disián :
“Ten, vòls una poma ?”
E ieu demandavi pas melhor !
Alara me metián sul carri e :
“Causís la que voldràs.”
Ieu preniái sovent las pus polidas mès sovent pas las pus bonas.
Avèm pas jamai mancadas de pomas a l'ostal. »
Pas de traduction pour le moment.