L'argent amanlevat

« Vos vau tornar dire una istoèra del miu grand-pèra, que me contava quand ère pichon.
Aquò èra un dels sius vesins qu'aviá prestat d’argent a-z-un autre qu’èra pro luènh, a un parelh de quilòmèstres. Lo li aviá prestat per Nadal.
L'autre lo li voliá ben prestar mès li di(gu)èt :
“Voldriái que lo me tornèsses pro lèu.
– A… mès te'n fagues pas, ço ditz, per Pascas, l’auràs ton argent, t'ocupes pas !
– Bòn, s'aquò's coma aquò, lo te vau prestar.”
Solament Pascas passan e Pentacosta atanben…
Un jorn, n'aviá marra d’esperar, aquel paure òme, alara anèt a l’ostal. I aviá un parelh de quilòmèstres que los separavan.
Anèt a l'ostal. Tusta. Respondèron pas. Tòrna tustar. Respondon pas alara assaja de durbir, la pòrta èra pas barrada a clau. Dintra. I aviá d'escalièrs en faça e entendèt quauqu’un que disiá :
“Totes los que mòntan tòrnan pas davalar !”
Recuolèt d’un pas… Començava d'ajure paur. Pièi totjorn fasiá :
“Totes los que mòntan tòrnan pas davalar !”
Pièi, en escotent mai, di(gu)èt :
“A… mès aquò’s pas qu’un enfant, aquò !”
Alara montèt e aquò èra un enfant. Aviá nòu o dètz ans.
Li di(gu)èt :
“Bonjorn, fanton !”
E i ditz :
“Siás tot sol ?
– Eh oui, soi tot sol.
– Ah bon ? E end as lo papà ?
– Lo papà es anat a la vinha e fa lo ben amai lo mal.
– Ah bon ? Mès i a ben la mamà ?
– A…, i ditz, non, la mamà es pas aquí. Es en trenh de pastar lo pan que manjàvem la setmana passada.
– Bogre, ço ditz, e lo fraire, lo li as ben çai ?
– A non, non, non, lo fraire es anat a la caça, tot lo gibièr que tua lo li daissa e lo que tua pas, lo tòrna portar.
– Ah bon ? E la sòrre ? End as la sòrre ?
– A… la sòrre, me'n parlètz pas, la sòrre es partida del costat dels plonjons, aval, de las garbièiras, es en trenh de plorar lo rire de l’annada passada.”
Aquel paure òme, alara, compreniá pas res…
Li di(gu)èt :
“Veja, se vòls m’explicar tot aquò que venes de me dire, lo tiu pèra me diu un pauc d’argent mès ne fau cadòt parce que ai pas comprés aquò que me disiás…
E tu, aquí, que dises que totes los que mòntan tòrnan pas davalar…
– E oèi, vesètz, soi en trenh de far còire de favas e alara començan a bolhir e, quand bolhisson, n'i a una que mònta, coma aquò, l’atape e la mange. Aquò fa que tòrna pas davalar.
– E oèi, ço ditz, as ben rason, pardí… E lo papà que dises que fa a la vinha… fa lo ben amai lo mal ?
– E oèi, fa lo ben, ço ditz, parce que barra la siá vinha, mès que pren los boissonses per la vinha del vesin…
– E oèi, aquò’s plan vertat, pardí… E la mamà, me dises que pasta lo pan que manjàvetz la setmana passada ?
– E oèi, la setmana passada, ço ditz, aviam pas plussa farina e alara aquò fa que anèt amanlevar lo pan a cò d’un vesin, per manjar. E alara, au(g)an, ara avèm de farina e alara es en trenh de la pastar per tornar lo pan.
– E oèi…”, fa aquel paure òme. Vesiá son argent partir, pardí…
Alara, al cap d'un moment i tòrna far :
“E lo fraire, quand mèmes, que me dises qu'es a la caça e tot lo gibièr que tua lo li daissa e lo que tua pas lo tòrna portar ?
– E oèi, es tornat d’a la guèrra, aquí, ço ditz, es arribat aviá plen de pesolhs. Alara es amont a la cambra, ço ditz, es en trenh de los cruscar. Totes los que tua, los i daissa, los autres, los tòrna portar.
– Ah bon ? E la sòrre que dises que plora lo rire de l’annada passada ?
– E oèi, la vesina, l’an passat agèt un bastardon e au(g)an, ela, a ajut una bessonada !” »