Joan lo Nèci

Collecté en 1994 par IOA Sur la Commune de La Salvetat-Peyralès Voir sur la carte
J'apporte des précisions ou
je demande la traduction >

Introduction

Maurice Balsa est un conteur exceptionnel. Il détient, de par la seule tradition orale, une grande partie du répertoire fantastique de la Vallée du Viaur qui a tant influencé l'œuvre de l'un des plus grands écrivains occitans du XXe siècle, Jean Boudou (1920-1975). 

La famille Balsa aurait compté parmi les siens Honoré de Balzac. Jean Boudou y est apparenté par sa mère Valérie (dite Albanie) Balsa (1892-1980).

De nombreux contes mettent en scène des simples d'esprit à qui il arrive de multiples mésaventures. En Rouergue, cet anti-héros se nomme généralement Joan lo Bèstia, Joan lo Nèci, Tòni, Toèna ou bien encore Joan-Joan, c'est-à-dire Jean ou Antoine. 

Dans la classification internationale Aarne-Thompson permettant l'indexation des contes populaires par contes-types, ce cycle figure au chapitre Contes facétieux et anecdotes (L'homme stupide, de AT 1675 à AT 1724).

Ethnotexte

Maurice BALSA

né en 1916 au Bibal de La Salvetat-Peyralès, décédé en 2013.

Transcription

Occitan
Français
« Dins una familha i aviá un dròlle que l'apelavan Joan. Èra talament bèstia…
Anèt a la fièira e portèt de chaudèls. 
Lo ser, arribèt de la fièira e i aviá de vesinas que velhavan.
“De qué pòrtas ?
– Pòrti de chaudèls.”
Sortiguèt los chaudèls e los li mangèron totes. 
La maire li diguèt : “
Te cal pas far coma aquò, los te caliá daissar en bas e los metre aquí al pè de la palha, coma aquò los t'aurián pas vist e los t'aurián pas manjats !
– Va plan.”
Un autre còp, tornèt a la fièira, portèt de fial, tot aquò de pichon, e lo fotèt per la palha.
La maire li diguèt :
“Fas pas res coma cal !”
Un autre còp, la maire li diguèt :
“Te caldriá cambiar lo vin de barrica, aval.
– E ben, mamà, o farai, o farai.”
Escotava tot aquò que li disiá, èra pas de missant comandar.
Cambièt lo vin d'una barrica dins l'autra mès i metèt pas lo robinet…
Un autre còp, la maire li diguèt :
“Te caldriá partir acampar la maura qu'es aquí pel prat."
Te fotèt la maura defòra, prenguèt los tessons pichons e los portèt aquí. Los tessons avián pas manjat, volián pas que tetar. Atrapèt una còrda e estaquèt la maura. Totjorn los tessons tetavan. Trobèt res de melhor, la passèt a una branca d'un aure e se metèt a tirar… La maura, la bandèt. Los tessons èran dejós que quilhavan lo cap e l'autre lor disiá :
“Se fasètz los cons, vos farai coma a la maire !”
Quand la maire vegèt que li aviá facha perir la maura, qu'avián pas pus res, li diguèt :
“Avèm pas pus res, ara podèm partir, barra la pòrta.”
Joan comprenguèt mal :
“Pòrti la pòrta ?”
Desmarguèt la pòrta e la prenguèt sus l'esquina.
Quand agèron fach un briat de camin, diguèt :
“Mamà, la pòrta me pesa...”
La mamà respondiá pas.
Commençava de se far tard e s'èran metuts jos un garric contra lo tap. Entendèron de monde que arribavan. 
Per se far pas veire, montèron sul garric.
La pòrta los embarrassava :
“Me pesa, me pesa…”
Sa maire li disiá pas res.
Arribèron de bandits qu'avián panat e avián fach un fuòc dejós aquí.
Quand Joan ne poguèt pas pus, la pòrta tombèt, lo tipes se sauvèron e daissèron lo magòt aquí. 
Quand davalèron, vegèron que i aviá d'escuts en aur, tot aquò, ramassèron aquò e la maire diguèt :
“Ara podèm dintrar a l'ostal.”

N'i aviá un autre que aviá lo biais de repetar tot. 
Alara, trobèt un tipe que trasiá de patanons per un camp, lo tipe li diguèt : “Cent carradas n'i age !”
Un enterrament passèt. Aquela caissa pesava e lo tipe lor cridava :
“Cent carradas n'i age, cent carradas n'i age…”
Los tipes li diguèron :
“Mès, te fotes de nautres ?
– E cossí me cal dire ?
– Que lo Bon Dius li faga part del Paradis.”
Lo tipe contunhèt son camin e trobèt un tipe qu'anava negar de canhons, los aviá metuts dins un panièr.
“Que lo Bon Dius li faga part del Paradis. Que lo Bon Dius li faga part del Paradis…
– Te cal pas dire coma aquò !
– E cossí me cal dire ?
– De gossas anèm negar.”
E totjorn partissiá :
“De gossas, anèm negar. De gossas anèm negar…”
Trobèt un maridatge, un tipe entendèt aquò.
“De gossas, anèm negar. De gossas anèm negar…”
Alara li diguèt :
“Mès te cal pas dire coma aquò !
– E cossí me cal dire ?
– Aital fan totes. Aital fan totes…”
Quauques jorns après, i agèt fuòc a una fenial, los tipes s'espetavan per portar d'aiga ambe de blachins e l'autre que fasiá :
“Aital fan totes. Aital fan totes…”
L'engulèron e li diguèron :
“Te cal pas dire coma aquò ! 
– E cossí me cal dire ?
– Que lo Bon Dius nos l'encantiga. Que lo Bon Dius nos l'encantiga…”
Un autre còp, i aviá un tipe que podiá pas alucar lo forn per far lo pan.
“Que lo Bon Dius nos l'encantiga. Que lo Bon Dius nos l'encantiga…
– Mès, te cal pas dire coma aquò !
– E cossí me cal dire ?
– Fuòc al trauc. Fuòc al trauc…”
Totjorn contunhava son camin e te trobèt un tipe que pausava las cauças contra un tap, aquí.
“Fuòc al trauc. Fuòc al trauc…”
Lo tipe agèt paur, aviá las cauças a la man, èra tot enganat…
Dempèi, sai pas ont es partit… »

Pas de traduction pour le moment.

© Tous droits réservés Institut occitan de l'Aveyron

Localisation

Vous aimerez aussi...

En cours de chargement...