Los campanièrs de Pèiraficha

« Ai fach païsan tota ma vida.
Aquò èra mon fraire que o fasiá, dins lo temps. O aviá fach pendent vint-a-cinc ans, el, pièi après tombèt malaute e lo me calguèt remplaçar. Mès ieu aviái pas lo temps, aviái encara de vacas e alara di(gu)ère a madama Galy : “Se me podètz remplaçar…” Aquò sesquèt un Galy qu'o prenguèt. Après, lo mèra Cura me venguèt trobar per far aquel afaire. Li di(gu)èt : Bon, vos o farai…” Abans, aquò Galy, Tremolet Rogèr, es mòrt n'i a un pauc, abans i aviá madama Cura, Clemanceta e abans aquò èra son pèra, lo paure Clemanç, Sabatièr. Mès que el aviá 80 ans quand arrestèt. Ieu ère gòsse encara.
L'angèlus, ieu, madama Galy aviá arrestat de lo sonar, aquò fa que ieu di(gu)ère :
“E ben ieu, reprene pas de sonar l'angèlus lo matin ni mai a miègjorn, ni mai lo seras.”
Clemanç, el, sonava tot lo temps, d'en bas. Començavan ambe la pichineta, una vintena de còps pro raprochats, e pièi alara fotián sièis còps ambe la gròssa, tres pièi tres. Après, aquò èra finit. A miègjorn, aquò èra pareil.
Pièi sonàvem pels entarraments.
Sòne la finida de suita quand me venon avertir. Cal montar al cloquièr. Val mai la gròssa campana ambe lo batalh. I a una ficèla, una còrda que fa dos mèstres d'alçada, la gròssa campana se met a sonar a granda volada. Aquí me caliá far una quinzena de còps.
Pièi après alara i aviá los glasses. Aquò èra pus dificile a sonar. Lo glàs, metèm que lo tipe mori(gu)èsse uèi matin, a miègjorn, me'n caliá anar sonar un, lo seras un altre e lo lendeman matin un altre.
S'aquò èra un òme o una femna, aquò èra pas tot a fèt pareil.
S'èra un òme, tustave dotze còps per la finida.
S'aquò èra una femna, sonave nòu còps.
Pels glasses, caliá far :
“Tam ! Tam ! Tim ! Tim ! Tam ! Tam ! Tim ! Tim !”
Aviatz doas ficèlas, una a cada man e me caliá pas trompar, ambe las doas campanas, una ficèla per la pichona e una ficèla per la gròssa. Òme e femna, aquò èra pareil.
S'aquò èra un enfant, aquò èra un carilhon. Fasiam :
“Tim ! Tim ! Tim ! Tim ! Tim ! Tim ! Tim ! Tim ! Tim ! Tim !”
Ambe la pichona, ambe la ficèla.
Anave sonar la finida de suita e pièi a miègjorn anave sonar un glàs, lo seras un altre glàs e lo lendeman matin un altre glàs.
Pel glàs, fasiái :
“Pam ! Pam ! Pim ! Pim ! Pam ! Pam ! Pim ! Pim !
Pim ! Pam ! Pim ! Pam !”
Pièi tornave recomençar.
Mès per l'entarrament, fasiái pas qu'ambe la gròssa :
“Pam ! Pam ! Pam ! Pam ! Pam ! Pam !”
Ambe lo batalh de la gròssa. E caliá balhar al son lo temps de partir de la campana.
E pièi alara sonave a granda volada quand anavan al cementèri. Quand prenián los còrs al cementèri, ieu sonave ambe la gròssa campana. Aquí, atapave la còrda e sonave jusca que arribavan al cementèri.
Ieu, me caliá montar al cloquièr cada còp.
[Per un entarrament], aquò èra la familha que pagava. Lo darnièr, lo fasquère n'i a un parelh de meses, me balhèron trenta-cinc mila anciens.
Los baptèmes, caliá far lo carilhon ambe las doas campanas. Tirave doas ficèlas en mème temps. Aquò fasiá :
“Tim ! Tam ! Tim ! Tam ! Tim ! Tam !”
Pendent un bon moment. Aquò èra aquò pus dur qu'i aviá a far. Aquò èra penible parce que caliá téner los braces tenduts. Fasiam ben un quart d'ora. Dètz minutas dabans lo baptème, quand los vesiái davalar, me metiái a sonar.
Aquí me pagavan cent francs, ieu crese, los darnièrs baptèmes que fasquère.
Per un entarrament, me caliá montar… Me caliá començar d'anar sonar la finida, pièi montave tres còps per anar sonar los glasses e pièi me caliá tornar montar per anar sonar l'entarrament dos còps.
Una nòça, aquò èra las doas campanas al còp.
Aquò èra :
“Pim ! Pam ! Pim ! Pam ! Pim ! Pam !”
Juscas a la fin. Començave quand los vesiái davalar. I aviá un fenestron amont que los vesiái quand davalavan. Quand sortián, non.
Per una nòça aquò èra quinze cents francs, ieu crese.
[Per Nadal] sonàvem pas, naltres. O avián arrestat e… [Un còp èra], sonavan la velha pendent tretze jorns. Tretze jorns dabans Nadal. Cada seras aquò èra pareil,a granda volada, ambe las doas campanas.
La messa, o fasiam juscas a ara mès ara avèm finit, ara o an electrifiat, aquò fa que aquò's finit. Fasiam ambe las doas campanas. I anàvem a dos. Ieu preniái la gròssa e la femna la pichona. E pièi alara a la fin, quand aviam finit, fasiam aquò d'aquí pendent dètz minutas, e pièi alara tustave ambe lo batalh de la gròssa, fotiái quinze còps. “Pam ! Pam ! Pam !”
E pièi alara atapave la pichona que la femna teniá e, ambe lo batalh, fasiái : “Pim ! Pim ! Pim !” Una quinzena de còps.
Per la messa, i anàvem totes dos. Pels glasses, ieu fasiái sol.
86 marches à monter chaque fois…
Per la grèla, ieu o aviái pas jamai fach. Clemanceta lo fasiá, ambe la pichona, vitament. Aquò èra la pichona que èra bona per escartar l'auratge. L'auratge partiá d'aicí mès partiá sus Sent-Martin… Ara aquò's defendut. Mès sonavan d'en bas, d'al fons de la glèisa.
Disiam lo campanièr, aicí. Fasiá la questa, passava per amassar d'uòus, un còp o dos còps dins l'annada. Passava pel blat l'auton, un còp que lo monde avián escodut. Passava amb una saca e se fasiá romplir un saconat de blat. La prima, lo monde balhavan una dotzena d'uòus o doas dotzenas. Aquò èra lo curat qu'o anonçava en cadièira lo dimenge d'abans. Los uòus, aquò èra per far l'aumeleta. Los anava portar a l’espiçariá, los vendiá.
N'i agèt un que sesquèt tuat, lo paure Cura, l'òme de Clemanceta. Èra la guèrra pendent aquel moment, volguèt anar tot sol per anar sonar las campanas, per sonar la messa. Quand davalèt, me fasquèt : “A… tira, André, ieu crese que vene d'atapar lo pic de la mòrt…” Se teniá los rens, aviá de mal a-z-arribar ches el. E pièi de qué tenguèt ? Sèt o uèch jorns e n'endevenguèt, mori(gu)èt. Volguèt passar jost la gròssa campana per anar desblocar la pichona que s'èra entornejada e, en passent jos la campana gròssa, la campana gròssa lo prenguèt aicí dins los rens.
Pel relòtge, i caliá anar dos còps per setmana. L'ai totjorn vist, ieu coma es. Lo vòlon ben electrifiar mès lo vòlon pas cambiar. »