Los tres conselhs

« I aviá un òme riche, qu’èra celibatari. Èra pas maridat. Aviá de batèus sus la mar, de carretièrs per las rotas. Menava un comèrce del diables ambe las Americas.
Un bon jorn, l’idèia l’atrapèt, di(gu)èt :
“Començas de te far vièlh, te caldriá maridar, autramensas, pièissas, serà tròp tard…”
Aviá totjorn agachada una filha, al vilatge, qu’i desplasiá pas. Mès i aviá pas jamai dich res, que li agradèssa ni que li agradèssa pas. Li fa una letra, li ditz que l’aviá totjorn agachada ambe plaser e que, se voliá, s’esposarián, que li respondèssa. Li donèt una adreça. E la filha li respondèt qu’òc a ben, que quand vendriá, se maridarián. Va plan.
Un bon jorn, t’arriba al vilatge va ben chas el mès, enfin, va veire la filha. La filha èra plan contenta.
“Escota, anèm trobar lo curat, se nos vòl maridar deman, per çò que, ieu, après-deman, me cal tornar partir en vitessa.”
Va plan. Se maridan. Passa la nuèch de la nòça e, lo sus-lendeman, se’n va.
En parti(gu)ent, di(gu)èt :
“Vas far un long voiatge (anava al diables, sai pas ont anava), te caldriá anar trobar un òme de lei que te balhèsse un conselh.”
Va trobar aquel òme de lei e li di(gu)èt :
“Voldriái un conselh…
– Per de qué ? Cossí volètz aquel conselh ?
– Parti far un voiatge que durarà un briu e me caldriá un conselh…”
E ben, li di(gu)èt :
“Prenguètz pas jamai las corchas, prenguètz totjorn los grands camins.
– Va plan. Quant aquò’s ?
– Un escut.”
Li balha un escut e se’n va.
Sia(gu)èt pas al fons de l’òrt :
“Fa pas gaire, aquò… Lo te cal tornar veire, que te’n balhe un autre.”
Lo tòrna veire. Li di(gu)èt :
“Sètz pas content ?
– Si, mès me’n caldriá un autre. Aquò ne fa pas gaire, aquò…
– E ben, li di(gu)èt, vos cal pas jamai èstre curiós.
– Quant vos devi ?
– Un escut.”
Li balha un escut e se’n va.
Sia(gu)èt pas al fons de l’escalièr que se tòrna virar :
“Me’n cal un autre, conselh…”
Lo tipe reflechís un briat e li di(gu)èt :
“Vos metètz pas jamai en colèra lo ser. Daissatz totjorn passar la nuèch sus vòstra colèra.
– Quant vos devi ?
– Un escut.”
Li balha un escut e se’n va. Di(gu)èt :
“Ara me’n vau.”
Tròba un autre, ambe lo chaval, que li di(gu)èt :
“Ont anatz ?
– Vau a tala aubèrja per passar la nuèch. Vau a Bordèus.
– E ben, anam far la rota ensemble.”
Dins d’abòrd, lo tipe li di(gu)èt :
“O… ieu, passi pas pel camin grand, se ganham un parelh d’oras en passent aquí per una corchièira, preni la corchièira.
– Ieu, preni pas las corchas !”
Se sovenguèt del conselh de l’òme.
“Preni pas las corchas.
– E ben, ten, anam far un pàri : lo premièr qu’arriba comanda la sopa per dos, e la cambra, e lo darrièr qu’arribarà pagarà la sopa.”
El se’n va pel camin grand, quand arribèt a l’aubèrja, metèt lo chaval a l’estable. Vegèt l’autre chaval. Di(gu)èt :
“Ten, la puta, es arribat ! I seràs per pagar la sopa…”
Va plan. En desarnesquent l’èga, di(gu)èt :
“Es arribat, lo proprietari d’aquel chaval, aquí ?
– O… N’i a un briu. N’i a un briu qu’es aquí.”
Mòntan a la sala e te tròba pas lo tipe. Avián missanta mina, aquel monde. Ne demandèt pas mai. Mangèt la sopa e pièissa li balhèron una cambra. E, per anar a la cambra, passèron dins un coloèr que i aviá una rengada de barricas. A proporcion que passava, i aviá un gafet que dubrissiá los robinets. Per aquelses robinets, pissava pas de vin, pissava de sang. El, agèt la lenga levada per dire :
“Qu’es aquò ?”
Mas se sovenguèt que l’autre li aviá dich que caliá pas èstre curós, e di(gu)èt pas res…
Va plan. Se jai. Lo lendeman, passa e, quand sia(gu)èt prèste a partir, l’aubergista li di(gu)èt :
“Mossur, sètz lo premièr que vo’n anatz coma aquò.
– Cossí volètz dire ?
– Totes los que demandan de qu’es aquò que raja d’aquelas barricas, los tuam, totes. Lo vòstre camarada, l’avèm tuat per la corchièira. E vos, sètz passat pel camin grand. Endanatz-vos en patz.”
E se’n va.
Fa lo torn de totes sos afars, en Africa, en America, pertot. Envoiavan los comptes a Bordèus. Aviá de burèus a Bordèus.
Un bon jorn, di(gu)èt :
“Quand mèmes, te caldriá ben tornar veire la femna…”
Mas qu’èra passat un temps enòrma, se’n èra pas entrachat. Fasiá d’afars, fasiá de tot…
En arribent al siu vilatge, anava al siu ostal, pardí, te vei la femna qu’èra per l’òrt. T’arriba un curat jove, aquí, e i te fot un parelh de braçadas, a-n-aquel curat. La femna, la teniá dins los braces… Ausissiá pas çò que li disiá.
El, sia(gu)èt talament suspres, al luòc d’anar a l’ostal, se’n va a l’aubèrja. Jai aquí e di(gu)èt :
“Veiràs ben, deman matin de qué n’es…”
Se leva pro matin. Arriba, la femna sia(gu)èt levada.
“Enfin, siás aquí ! E bonjorn !”
E l’embraça e tot.
“Mas qu’ai una novèla a t’anonçar, paure enfant, ai ajut un enfant, avèm ajuda una messa, es curat.
– Es curat ?
– E òc…
– Aquò’s lo qu’embraçavas a ser dins l’òrt ?
– Oui.
– E ben, sabes que, lo trosième escut, lo plangi pas, sabes !”
Èra anat per tuar la femna e lo curat, e agèt un enfant curat. »