Las uòch vertats

« E ben aquò se passava dins nòstre país aval.
Alara cad'ans per Nadal se manjava lo pòrc, manjavan los gratons, la gratonada tot çò que volretz. E alara anavan a la fièira de Requistar, crompavan lo porcèl e apèissa, quand arribavan, lo sangnavan e apèissa fasián la gratonada, apèissa lo seras de Nadal manjavan los gratons.
E alara aquò èra una familha aval que èran pas riches e el s'apelava Martin e la femna s'apelava Mariaton. E alara pardí volián faire coma totes los autres. Volián crompar son pòrc. E cossí faire ? Pas lo sòu.
Alara Mariaton di(gu)èt a Martinon :
“Escota Martinon ! Veses, deman anaràs a la fièira de Requistar. Te balharai la rauba noviala, la vendràs e, ambe l'argent de la rauba noviala, cromparàs lo porcelon !”
E alara pardí quand parti(gu)èt, se'n anava a la fièira a pè e, quand arribèt a mièg-camin de Requistar, trapèt un òme que menava de polits porcèls. Anèt a la fièira e l'adujèt a butar aqueles porcèls. E alara apièissa tot e parlent, tot en parlent, i di(gu)èt :
“Vo'n crompariái ben un ieu mès, qué volètz i far ? Mès qu'ai pas lo sòu !”
Alara i di(gu)èt :
“A ! S'es pas qu'aquò, vos pòdi arrenjar, paure òme !”
Aquò èra lo Diables.
E i di(gu)èt :
“E veses, Martinon, e ben te vau balhar lo pòrc a una condicion que, lo seras de Nadal, me sorti(gu)es uòch vertats !”
E alara pardí l'autre i di(gu)èt :
“L'afar es convengut !”
Alara pardí se tòrna virar, prenguèt son porcelon, arribèt a Brossa e di(gu)èt a Mariaton :
“Voilà, te mèni lo pòrc.”
Un polit porcèl per far la gratonada.
“A… Escota Mariaton, veses, t'explicarai aquò pus tard !”
E se metèron a cercar lo sangnaire, sangnèron lo pòrc, fasquèron los gratons, tot aquò.
E apèissa pardí, apèissa lo seras de Nadal arriba.
Fasiá missant temps, lo Martinon èra aquí, soscava, soscava, soscava. Sabiá qu'a mièjanuòch, se jamai aviá pas sortidas las uòchs vertats, i tornava prene lo pòrc.
Alara qualqu'un que te tusta a la pòrta.
Di(gu)èron :
“Me damne !”
Alara dorbi(gu)èron.
Aquò èra Nòstre-Sénher. Alara fasiá la mendicitat e se metèron a discutar, lo fasquèron manjar, lo fasquèron biure, lo fasquèron manjar e apèissa quand agèt manjat e begut èra aquí que soscava Martinon, i di(gu)èt :
“De qué soscatz, brave òme ? Escota-me Martinon, as pas qu'a partir al lièch, te'n fagues pas.”
E alara pardí, Martinon se'n anèt al lièch e alara pardí l'autre se sie(gu)èt al pè del fuòc, aquí. Èra aquí coma aquò, totjorn lo cap en bas.
A mièjanuòch, pardí, lo Diables que t'arriba per la chiminèia.
Èra siegut sul cramalh. Alara di(gu)èt :
“E ben di(g)a Martin, siás aquí ? Siás prèste a me sortir aquelas qualquas vertats ?
– Farai çò que poirai !”
Di(gu)èt :
“Te cal pas levar lo cap perque te reconeisseriá.”
E ben i di(gu)èt :
“E di(g)a, Martin, di(g)a me'n una !
– E ben escotatz, lo solelh esclaira mai que la luna !
– E ben di(g)a, Martin, di(g)a me'n doas !
– Quand òm a dos uòlhs en tèsta, sèm pas en pena d'agachar en fenèstra !
– E di(g)a, Martin, di(g)a me'n tres !
– Quand òm a un ase de tres ans, òm lo sortís pels camps !
– E di(g)a, Martin, di(g)a me'n quatre !
– Quand òm a un enfant de quatre ans, òm lo sortís pels bancs !
– E di(g)a, Martin, di(g)a me'n cinc !
– Quand òm a cinc dets a la man totes servisson plan a trabalhar !
– E di(g)a, Martin, di(g)a me'n sièis !
– I a sièis jorns dins la setmana que fan butar las lanas !”
Macarèl, l'autre voliá tornar prene lo pòrc, comprenètz…
“E di(g)a, Martin, di(g)a me'n sèt !
– Quand òm a trabalhat sièis jorns, lo setième es plan ora de se repausar !
– E di(g)a, Martin, e ben di(g)a me'n uòch !”
L'autre se lèva lo cap e i di(gu)èt :
“E veses, mon paure òme, lo jorn esclaira mai que la nuòch !”
E Martinon agèt ganhat lo pòrc. »