La montanha verda

La montanha verda
« Èra… Aquò’s un enfant, èra tot sol, avián pas qu’un enfant.
Aquel monde èran riches, avián un grand magasin, plan garnit de tot.
E caliá qu’anèsson en voiatge, sai pas, deviá durar, sai pas quant de temps.
E daissèron aquel enfant tot sol. Ie disián que boleguèssa pas res, que, quand tornarián, ie balharián quicòm.
Duja-te ! L’autre, quand agèt…, pas puslèu sortits de l’ostal, sai que, o basardèt tot.
E, sai que, mangèt l’argent tanben.
Alara, cossí faire ?
Quand los parents sabiá que tornavan, èra pas fièr.
Se’n anèt dins un bòsc, aquí.
E sabiá pas de qué devenir, plorava, fasiá de tot.
E trapèt un òme e ie diguèt :
“De qué avètz ?
– E, ie diguèt aital e aital, e, ara, los parents devon venir e…
– E ben mès, vos tornarai… Me vendretz servir tres jorns e vos tòrni l’afaire, lo magasin intact.”
Bòn, o fasquèron, pardí.
E los parents, quand arribèron, faguèron de loanjas a-n-aquel enfant que i aviá pas manjat res, que i aviá fach plan.
Mès que l’autre èra pas fièr, sabes que !
E, sai pas, me’n soveni pas ara aquí, quora…
E alara, l’anèt tornar trobar aquel òme e diguèt que los tres jorns venguèssa tal jorn.
E lai anèt, pardí.
O diguèt als parents.
Mès los parents…, la maire ie diguèt pas que non, diguèt :
“As a far ambe lo Diables.”
Alara, lai partís, pardí.
E quand soguèt amont, li balhèron una pala de boès e un bi(g)òs per bolegar una montanha verda.
E cossí faire ? L’autre agachèt aquí ; tot lo jorn, agachèt mès la montanha se bolegava pas.
E puèi, aquel Drap aviá unas tres filhas.
N’i aviá una que ie veniá portar lo despartin. le diguèt :
“Mès de qué fas ?
– Digas, ambe l’autís que m’an balhat aquí, de qué vòls que fague ?
– E ben, pel moièn de ma bagueta, que tot siague virat dessús-dejós.”
E o fa, pardí.
Tot soguèt bolegat.
E lo Diables sapièt pas de qué ne devenir.
E lo lendeman, i balhèt, i donèt…, i diguèt qu’anèsse avure tres uòus a la cima d’una torre lisa, que i aviá pas cap d’escalon de res.
Cossí faire ? Anèt ben al pè d’aquela torre, l’agachava dincas en bas.
Qué faire ?
Quand venguèt a miègjorn, la filha ie diguèt :
“E los as avuts ?
– Ò, cossí vòls que faga per los avure ? Es tròp lisa.
– Ben, tua-me, despèça-me, met-me dins una pairòla, fai-me plan bolir… E quand serai plan bolida, plan despeçada, plan desossada, tiraràs los òsses e ne faràs d’escalons per montar.”
Esitava el quand mèmes.
Alara assajèt, pardí. Assajèt e montèt.
“E tornaràs plan amassar totes los òsses e tornaràs los metre dins la pairòla que siague…
– Tornarai ça mème.”
Bòn.
Prenguèt totes los òsses.
Mès que, en tornant davalar, los tornava amassar mès ne daissèt un, a la cima amont, tot a fèt a la cima, l’òs de l’artelh cui. Cossí faire ?
El o vegèt pas mès, quand la femna tornèt sortir de la pairòla, lo li diguèt.
le diguèt :
“E ben, deman, lo paire te vòl far devinhar quunta sèm la pus jove per te donar en maridatge. Soi ieu la pus jove o saupràs a l’artelh cui.”
E alara, pardí, o fasquèt.
Lo lendeman, lo Diables i diguèt que causiguèssa, que ie donava la pus jove se la coneissiá.
L’autre, pardí, qu’o sabiá, las faguèt descauçar.
E la vegèt, la que i mancava l’artelh cui, que lo paire o sabiá pas.
E alara, la prenguèt, pardí, e se’n anèron. Anèt quèrre un ase a l’estable, un chaval.
N’aviá tres chavals : un que marchava coma lo vent, l’autre coma lo liuç, l’autre coma lo son.
Li diguèt ben que prenguèssa lo pus degordit, sai pas quunte, lo liuç, saique.
Mès que se trompèt.
Menèt pas que coma lo vent e marchava pas tant viste.
Alara, partiguèron ben a l’escorsa tant que podián, sai pas de qué prenguèron mai.
Mès me soveni pas se o disián o qué…
E alara, quand lo Diables se sarrèt, que vegèt qu’èran partits, la-z-i anèt ben a las trossas, vitament, ambe de tròns e de liuces, mès que lo m’entendián de luènh venir.
Alara, quand lo vesián que arribava, la filha se cambiava en bi(g)òs e lo chaval en trufets. E el èra aquí, pardí, que desrabava de trufets.
E l’autre lo vegèt, pardí.
S’arrestèt lo que veniá ambe l’ase. Ie demandèt de qué fasiá aquí, de qué…, s’aviá pas vistes passar…, se los trufets èran plan gròsses…
“Ò, l’an passat, èran plan milhors.”
E l’autre podèt pas trobar res, podèt pas ne tirar res pus, alara se’n tornèt, pardí.
E quand vegèt qu’èra tornat partir, los autres se tòrnan amassar e partisson pus luènh.
Mès qu’encara, sai que, i pensava a-n-aquel òme, tòrna se virar en vitessa ambe sos tròns e sos liuces.
E quand lo vegèron venir, lo chaval se cambièt en ribièira e la femna en peisses, e el pescava.
E de qué i aviá ?
“Ò, la pesca èra bona ?
– Ò, ièr, èra plan milhona.”
E puèi, sai pas, i demandava pas grand causa. Se’n tornèt. Fa que se’n tornèt.
Alara, l’entendián venir d’empr’aquí, pro luènh.
Alara, se tòrnan amassar e arribèron puèi en Tèrra senta.
Alara, la filha daissèt tombar sa badina, son moièn de…, sa bagueta e se levèt un bòsc, e, puèi, fasquèron un ostal.
Montèt un ostal, aquí. Èra pas luènh de sos parents aquí, aquel òme.
Alara, volguèt anar veire los parents que l’autra i defendiá, m’enfin i defendèt pas tot a fèt, mès i diguèt :
“Aumens, te daisses pas far de braçadas a degús, a cap, ni mai a la maire, ni mai al paire.”
E los parava ben tant que podiá mès que, sabes que la maire… E los parèt ben un pauc mès ça que lai’n faguèt una braçada quand dormissiá.
Quand se desrevelhèt, aquel paure òme sagèt pas ni s’èra maridat, ni s’aviá de femna, ni s’èra pas res, pas res. Èra coma un dròlle.
E alara, n’i avia maites aquí, de junessa.
E anèron veire aquel hôtel, pardí. Fasiá restaurant o hôtel, sai pas de qué.
E lai anèron.
I anavan, mès enfin, puèi, diguèron que, un còp cadun, caldriá anar cochar amb aquela femna.
E lo prumièr la i anèt.
Quand soguèron prèstes, – l’autra èra al lièch –, quand l’autre soguèt prèste a montar :
“Di(g)as ! Ai pas tampada la fenèstra, tampa-la !”
Tota la nuèch, tampèt de fenèstras, totjorn èra dubèrta.
E tota la nuèch, pardí.
E lo segond lai anèt atanben.
E faguèt ça mème.
Quand ela soguèt al lièch :
“Di(g)as ! Ai ensoblidat de vojar lo pòt de cambra, vai-lo vojar !”
E tota la nuèch, vogèt de pòts de cambra e totjorn èra plen.
Cossí faire ?
E lo tresième jorn, èra lo jorn de l’autre, pardí.
E alara, li diguèt, quand soguèt al lièch, ela :
“Di(g)as ! Tampa la pòrta, l’ai pas tampada.”
Totjorn èra dubèrta aquela pòrta, totjorn se dobrissiá.
“A ! Vèni al lièch !”
E puèi se’n sovenguèt que èra ambe la femna. »