La palha de segal

« J.-L. L. : Bonjorn.
Sèm lo dimècres 21 de febrièr, sèm a la Vila e anèm parlar d’una cultura que se fasiá dins la valòia d’Òlt, aval al ras d’a-z-Ambairac, amb un convidat. Alèra, li vau demandar de se presentar. Alèra, mossur, cossí vos apelatz ?
P. B. : M’apèli Paulin Belvèze, soi nascut a Montsalés, a Las Combas, a Bertussa aquò se ditz, soi nascut lo 17 de decembre en 31.
J.-L. L. : E de qué fasián los vòstres parents ?
P. B. : E ben èran pas dels pus riches. Avián besonh de tot çò qu’avián. Pendent la guèrra, avèm plan mascanhat parce que aviam pas qu’un parelh de vacas, un detzenat de fedas, una quinzena de polas e quauqu’uns rascalhs. Aviam prosses travèrses mès pas plan que se lauravan. Uèch ectaras : la mitat que se lauravan, l’autra mitat de travèrses.
JLL : Sabètz que, a-z-Ambairac aval, i a la palha de se(g)al que se fa. Avètz una idèia cossí aquela cultura venguèt dins la ribièra aval ?
P. B. : Dins la ribièra d’a-z-Ambairac, de Toirac, juscas a Cajarc, a Andressac aval, chas Guibèrt [Guibert]… Ne fasián una vintena d’ectaras.
’Qu’èra una industria que s’èra montada aprèp la Guèrra de 14-18 e avián pas besonh de trimar gaire per ganhar d’argent.
J.-L. L. : Me podèz dire qualas èran las familhas que fasián la palha a-z-Ambairac ?
P. B. : Li aviá Delcerèis [Delsériès] a Cambolanh, i a avut Barsagòl [Barsagol], que aviá l’ostal a-z-Ambairac e lo bordièr èra a Cambolanh, e, a-z-Ambairac, li aviá Robèrt [Robert], li aviá los Brugidons [Brugidou] que ne fasián quauque bocin.
Pensi que Barsagòl èra anat per gendre a cò de Lacroètz [Lacroix], aquel polit ostal aquí. 
Que siasca Barsagòl o Robèrt, caliá pas èstre en retard.  Per trabalhar, caliá fonçar, fonçar, fonçar… D’ont mai ne fasiam, n’i aviá pas jamai pro de fach.
J.-L. L. : E avètz trabalhat mai que mai ambe de monde que fasián la palha, aquelses industrials ?
P. B. : Anavi trabalhar a cò de Robèrt a-z-Ambairac. Èrem ben una dotzena e los dos caufurs : una quinzena. Èran aimables. De còps, aviam lo patron que gulava mès se calmava tot sol.
A Vilafranca, li aviá una usina, li aviá mai de…, li aviá benlèu cinquanta obrièrs. E, nautres, la finicion se fasiá a Ambairac : lo vernís, lo ponçatge, los apprêts, tot.
Li aviá pro trabalh a l’usina, mais bon !, quand caliá dintrar la se(g)al caliá de còps donar un còp de man als sasonièrs.
Nautres, èra un bocin mixte parce que n’i aviá que trabalhavan la palha, fasián los chalumeaux, maisses que la tenchián, maisses que l’anavan espandir, maisses que la tornavan levar quand èra seca… E nautres, coma èra una usina que fasiam de cadièras, de fauturs, dels mòbles mèmes…
J.-L. L. : E de qu’avián coma clientèla ?
P. B. : Avián surtot Las Novèlas Galariás a París e Manufrance. Aquelses cadièrons aquí de dròlles, los estacàvem per dètz o dotze, ne fasiam pas qu’un còlis, aquò s’enganava un dins l’autre estacat ambe de ficèla, e expediàvem aquò a Manufrance o a las Galeries Lafayette, dins totes los grandses magasins de París. Èra importent !
Ieu me rapèli que fasiam de fauturs per la China, per de burèus de ministres, de… A l’epòca, aquelses fauturs valián benlèu, sai pas, mai de dos cents francs. Los caliá plegar, bien plegar. Lo tipe veniá, un ingeniur veniá per los reçaure. Li fotiá un tampon. E demorava tot lo jorn per los controlar. E los caliá enlevar la teca se n’i aviá una, la tornar…, tornar refar tot çò qu’aviam fach. Venián controlar, quoi !
Me rapèli , un còp, anère livrar a Biarritz amb un Stradair de la gara, de La Ferroviaire. E pleviá, pleviá a faisses. I metère tota la nèit per arribar aval a l’ora e, quand arribèri a-n-aquel otèl, se levèron pas qu’a 9 oras. Ieu li èri dempèi 5 oras del matin !
Li anàvem, de còps, trabalhar a la velhada, doas oras. Fasiam doas oras, entremèg 9 oras e 11 oras. E, de còps, sabiam que lo patron aviá de bon vin a la cava. Èra pas barrada a clau. N’anàvem quèrre una botelha e, tot en poncent las cadièras, beviam un còp.
E fasiam de caissas per embalar los mòbles qu’èran fragiles, los fauturs, de còps… Aviam una circulària, caliá, de còps, far de cofratges. Aquò èra mon mestièr aquò un bocin de cofrar, s’avián copar un… Coneissiái l’esquaira, coneissiái lo martèl e las poentas ambe las tenalhes…
Se ganhava plan parce que pagàvem pas de loyer. Jasiam a l’ostal, chas parents, aviam pas de fraisses. Ieu, ambe la moto, aviái una 125, e chucava…, fasiá tres litras al cent. Alèra, per te dire que chucava pas res. ’Quò èra pas coma las voeturas de duèi que te cal dètz litras, dètz litras o uèch.
Se fasiá de blagas. Me rapèli que, un còp, aviam un obrièr que aviá transformada una bicicleta en bicicleta de corsa, ambe de guidons de corsa, sans paracròc aquí. Èra de color, me rapèli . E, un jorn que pintràvem dels fauturs, dels fauturs coquilha, l’aportèrem a l’atelièr de pintura aquela bicicleta e la pintrèrem en negre. Ambe lo pistolet èra lèu fach ! E aquel obrièr, pardí, la cerquèt pendent un moment. E li passava davant cada jorn e la reconeissiá pas. Li passava davant cada jorn, cada jorn. E un jorn, li diguèrem : “Mès aquò’s la teuna.” E finiguèt per la reconéisser mès la reconneissiá pas. Figura-te ! De roge èra venguda tota negra.
Me rapèli qu’un còp en vendénhas, aquò’s pas pus de las cadièras, ni de la palha, èrem en vendénhas, di(gu)èri a-z-un vendenhaire, qu’èra coma ieu un obrièr, di(gu)èri : “La patron a fach dintrar del ratafia, rapela-te que sent bon !” E pardí, durbi(gu)èrem la bombona. ’Qu’èra pas del ratafia, ’quò èra de l’amoniaque. Manquèt pas tombar regde. Se tombèt de cuol. Demorèt cinc minutas que disiá pas res.
Veses que ne fasiam de conariás !
J.-L. L. : E as conescut de fuòcs ?
P. B. : Oui, me rapèli que un còp la sala del vernís prenguèt fuòc. Li aviá de las barricas del diluent. Nos destri(gu)èrem de las sortir d’en bas perque s’agèsson cramat, tot cramava. Las fa(gu)èrem rotlar pel prat qu’èra en penta e las tornèrem ben quèrre !
Li a la granja de Trentin atanben que cramèt un còp. Aquí, agèrem besonh dels pompièrs.
La sala del vernís atanben prenguèt fuòc. Li aviá Denis, Denis Monmouton, que agèt juste lo temps de fotre lo camp per la pòrta.
J.-L. L. : Me podètz explicar cossí se fasiá la palha, cossí caliá far per far butar de se(g)al ?
PB :  Se laurava al mes de setembre, octòbre. Pèi, après, li semenavan o de blat o del se(g)al. 
Dins lo temps, ’i aviá pas cap de tracturs dins lo país, pas un ! Lo monde avián de vacas, de buòus e lauravan amb un brabant. E coma lo bòrd del Lòt aquò’s pas que de la saula, del sable talament fin, que ’quò’s de la tèrra mesclada ambe del sable. E amb una saucleta, un còp de saucleta, davalavas a vint centimèstres de profondor.
Avián dos chavals de trait, Coquette et Polka, e te pòdi dire que n’avián pas besonh de dos parelhs. Un chaval te fa lo doble de trabalh coma un parelh de buòus, un chaval tot sol o a l’acobla. E coma la tèrra es talament leugèra aval, l’òm diriá de las cendres…
Li aviá lo vailet, lo mèstre-vailet que menava camion e menava chaval. E pèi, après la guèrra, li agèt de tracturs. E lo tractur, el, aviá pas caud, rotlava, fasiá lo torn del camp, cinquanta còps a l’ora mès li fa pas res. El susava pas.
J.-L. L. : E quora se semenava la se(g)al ?
P. B. : Lo lendeman qu’aviás laurat, te caliá…, semenavas, a l’azard del pitre !
Comptàvem sèt passes, en travèrs. E metiam un apalhon, un brin de palha plegat en dos o tres, e l’aplantàvem dins la tèrra, aquò te guidava per semenar. E, en semenent, caliá titar…, te teniás un bocin d’un pan, un bocin de l’autre, coma aquò rancilhavas pas. Èra semenat a pus près coma cal.
J.-L. L. : E alèra de qué voliá dire rancilhar ?
P. B. : Rancilhar : quand marchavas a drecha del selhon, autòmaticament quand titavas lo ponhat, èra pus espés que a gaucha. Alèra ’quò’s per aquò que li passàvem dos còps : monta-davala. E èra bien semenat. Mes n’i aviá que li arribava pas. Cada dos passes a pus près, anavas dins lo sac prene un ponhat de se(g)al e la titavas al pus luènh que podiás.
J.-L. L. : E alèra cossí fasiatz après per cobrir ?
PB :  E ben li passàvem un còp d’èrsa.
J.-L. L. : Quora naissiá lo se(g)al ?
P. B. : Aquò depend del temps que fasiá. Se pleviá, naissiá còp sec, quinze jorns après o tres setmanas. Caliá que ager aumens pres d’avanci sus l’ivèrn coma aquò jalava pas. Si que non, juste quand espelissiá, èra talament tendre lo plant quand naissiá que lo gèl lo jalava e ne’n mancava.
En 56, èri portur a Montsalés, l’annada que fasiá tant de freg, fasiá - 28° C tot lo mes de febrièr !, de se(g)al n’i agèt pas gaire e de blat enquèra mens. Tot aviá jalat.
J.-L. L. : Un còp qu’èra nascuda aquela se(g)al, de qué li caliá far ?
P. B. : Ò !, i aviá pas res a far a part, a la prima, li passar lo rotlèu, per tassar la tèrra. D’ont pus brava èra la tèrra fumada, – ’mai ambe de l’engrais mès existava pas plan l’engrais a l’epòca –, d’ont mai èra brava la se(g)al, gròssa. Quand la tèrra èra brava, montava ben a mai de dos mèstres, de nalt. E se ventava pas, demorava drecha. Mès èra rare que la se(g)al s’avorquèsse ; lo blat s’avorcava pus viste que la se(g)al, pourtant èra pas tant bèl.
J.-L. L. : Quora se segava ?
P. B. : Li aviá pas de data. La se(g)al florís, al mes de mai apr’aquí, mai, junh, e caliá copar la se(g)al après qu’èra florida mès caliá pas esperar que lo gran sia(gu)èsse format parce que los rats la ratavan. Manjavan lo gran e copavan la palha, e fasián de nius. Èra pas interessent. Èra pus pròpre que li agèsse pas de rats, que la palha sia(gu)èsse pas ratada.
J.-L. L. : Cossí fasián per la se(g)ar ? 
P. B. : Ai pas jamai vist copar la se(g)al ambe una dalhe parce que la palha se seriá ple(g)ada pel mèg. Valiá mai la copar ambe lo volam qu’ambe la dalhe. 
Per marchar pas per a cò del vesin, èras oblijat de passar ambe los buòus e la segaira, de far una traça de un mèstre cinquanta de large.
Al debut, se copava ambe la volam e, pèi, fa(gu)èron ambe la segaira. Metián un apareilh, una cleda darrèr amb una tòla. Li aviá dos sètis a la segaira : n’i aviá un far la gavela pel blat e per la se(g)al èra pareilh. Alèra prenián pas que la mitat de la lama si que non los que tiravan la gavela, per far lo passatge per tornar passar darrèr, caliá que partagèsson la gavela e z’escampilhavan tot. En fa(gu)ent una pichòta gavela, pas tròp larja, dins un ponhat lo preniás tot. E caliá far tombar l’èrba. Li aviá de la coeta de rat e de l’armoesa aval per la ribièra. ’Quò’s una canhada aquò que…
Ne’n caliá gardar un selhon, un carrat dins una pèça pichona, e la daissavas amadurar coma lo blat. E pèi, l’escodián ambe lo flagèl. Ambe lo flagèl o alèra ambe la batusa. Ambe la batusa, i demorava, de còps…, se mesclava ambe de grans de blat que rabalavan dins la batusa. Valiá mai l’escodre ambe lo flagèl. Lo que fasiá pas que de se(g)al, apèi après la vendiá per semenar. 
Se mesurava ambe lo cinquième. Apelavan aquò un quarton mès aquò’s un cinquième. Teniá vint litres.
De còps, copàvem la se(g)al a-z-Andressac aval, dins la plana de Cajarc, sus la rota de Caurs, de còps, dins lo mème carrat, i metiam tot lo jorn ! E èrem de còps una trentena e nos vesiam pas de tot lo matin ! Mès lo ròc d’a Galhòt nos donava l’ora. Lo ròc d’a Galhòt, a mègjorn, èra…, començava d’èstre a l’ombra a 11 oras e mèja e, a mègjorn, èra a l’ombra. ’Quò èra un ròc, a Galhòt, que es de l’autre pan del Lòt e, una chança, aviam l’ora al ròc.
Fasiam lo torn del camp. Alèra, ne daissàvem, per cadun, trenta, quaranta garbas, gavelas a virar. Nos arrestàvem totjorn d’ont lai l’autre aviá repres. E caliá pas trichar parce que t’avián a l’èlh. E n’i aviá que lisavan, sabián lisar !
Quand venta, es pas trempa parce que… Mès quand plòu, pardí, arriba sovent que n’atrapas una trespalada. T’arrestas de copar. Es pas la pena de la copar quand plèu parce que, per tèrra, aquò’s trempe e jamai seca ambe l’umiditat, e moisís la palha.
Un còp que la gavela èra facha per tèrra, brandiam aquel ponhat, fasiam tombar l’èrba parce que, se daissàvem l’èrba secar, tecava la palha. Ambe lo pè, se l’èrba montava naut, fasiam tombar…, levàvem la se(g)al e l’èrba demorava per tèrra. Lo fasiam un parelh de còps. E après, la plonjàvem que s’asigalèsse, que sia(gu)èsse pas tot en desòrdre al fons coma a la cima, quoi !
La metiam en reng, siasca en travèrs se li aviá la plaça, o alèra en long. Aquò s’apelava una tièra. La caliá daissar secar al solelh pendent una brava setmana, ’mai mai. E, de verda, veniá jauna. Quand èra jaunida aital, la caliá virar perque lo dejóst ne prenguèsse autant, mai o mens, sustot se pleviá, parce que se tecava se pleviá.
Quand aviam finit de missonar, pel mèg dels rengs de cada pan, li aviá un passatge. E serviá pas a res sonca a espandir la palha de pels bòrds perque, quand aviam fach las traças, çò que li aviá al bòrd lo caliá menar pel mèg. E coma aquò tot èra de la mèma color.
Ai oblidat de dire tot a l’ora que n’i aviá qu’avián aplechat una li(g)aira. N’i aviá una a-z-Ambairac, al molin [de Filhòl]. Avián aplechat una li(g)aira que fasiá de pichons paquetons, ficelats e tot, e apèi après los estacavan, ne fasián un quilhor. Èra pareilh se vòls mès èra aponhadat.
J.-L. L. : Cossí fasián aprèp per far una pèça que fasiá mai d’un ectara ?
P. B. : Quand anàvem a-z-Andressac, partiam ambe lo camion una quinzena d’obrièrs per èstre arribat a far una trentena d’obrièrs altorn del camp. E nos vesiam pas de tota la matinada.
Los sasonièrs, èra dificile de ne trobar de còps. Aquò durava un mes, mai o mens, quinze jorns, tres setmanas, un mes.
N’i aviá que venián d’a Gaurèls, d’al causse de Bala(gu)ièr, d’a Foissac, d’a Montsalés, – n’i aviá pas mal de Montsalés –, d’al causse de Cambolanh… D’ont lai òm los podiá trobar !
’Quò èra puslèu dels enfants de paísans parce que avián besonh d’argent per sortir los dimenges e, coma a la campanha li aviá tròp d’argent, aquò lor fasiá un bocin de moneda. Totas las filhas que trabalhavan amb ieu, a cò de Robèrt, venián e aquí risiam un bocin de còps.
Quand anàvem a Cajarc ambe lo U 23, èrem pas se(g)uts, nos jasiam dins la caissa del camion e cantàvem. Passàvem per Cubèla.
Per anar a Faissèlas, èrem oblijats de passar per Cajarc. Aviam mai d’una ora de camin. Se ganhava de temps parce que, a l’epòca, li aviá pas de pont a Toirac. Lo Maquís l’aviá fach sautar pendent la guèrra. Lo temps que montàvem lo camion sul bac e que traversàvem, èrem déjà a Cajarc.
J.-L. L. : E alèra cossí se fasiá ?
P. B. : Caliá esperar que la rosada siasca levada per començar la jornada, devas las 9 oras.
E nos portavan a beure mès portavan pas per manjar a 10 oras.
A mègjorn, manjàvem e copàvem jusc’al ser a 6 oras apr’aquí, 6 oras, 7 oras… Aquò depend se caliá acabar una versana, un camp, o ne començar un autre.
A la sason de las se(g)als, nos noirissán a mègjorn.
La sirventa fasiá…, aprestava una bona sopa. Se manjava un bocin de charcutaria, de la carnifla, sai pas qué, me’n rapèli pas, un bocin de fromatge, lo cafè e tornàvem partir contents. Manjàvem a la cosina-sala a manjar. Avián benlèu una autra sala a manjar mès èra bèla aquela cosina-sala a manjar. Li podiam dintrar una vintena ’mai benlèu mai. E avián una sirventa que cosinejava, pardí.
E me rapèli, un jorn a Faissèlas, nos pa(gu)èron las quatre-oras, avián garnit de l’ensalada, plan bona, plan triada, ambe de vinagre e d’oliva, de la sal, e posàvem totes dins lo mème plat. Èra rare de veire aquò parce que se fasiá en familha mès en còla, ambe dels estrangièrs, se fasiá pas.
J.-L. L. : Un còp qu’èra seca coma aquò, qu’èra blanquida, qu’èra jauna un pauc, qu’èra…, qu’aviá perduda la verdor, qué se fasiá ?
P. B. : E ben la quilhàvem ! Fasiam un quilhor. Nos metiam a quatre, preniam un junchat cadun, un brave ponhat, metiam lo jaune dedins e lo verd defòra. Lo caliá escartar que prenguèsse bien lo solelh. E n’i aviá un qu’estacava ambe.… Preniá dos o tres pials de se(g)al e fasiá…, las torsiá e estacava coma se fasiá…, auriá fach una ficèla. Preniá las pus tendras, las pus cortas per abimar pas las qu’èran bèlas.
De còps, secava pas se pleviá… Los caliá virar, los cambiar de plaça. De còps, lo vent los fotiá per tèrra. Los caliá tornar quilhar, far lo torn dins la ribièra, a La Beleta, al Cornolièr e mai. De còps, i aviá una lèbre que se metiá a l’abric o un lapin sauvatge.
Valiá mai pas far los quilhors tròp bèlses parce que, se fasiás lo quihor tròp gròs, preniá pas lo solelh. Per que lo vent los tombèsse pas aquelses clègs, arribava sovent que n’estacàvem tres ensemble. Pas lo quilhor, lo clèg ! E aital lo vent los tombava pas parce que se una bòta de…, se un clèg tombava per tèrra, preniá l’ai(g)a coma una esponja e jamai non secava.
Los caliá sarrar deval mèg, daissar un passatge per passar, per los ramassar apèi. Los podiás pas portar chal vesin. Los caliá ben mòire.
J.-L. L. : De qué fasiatz un còp qu’aviatz tombat lo quilhor ?
P. B. : Al cap de quinze jorns, tres setmanas, fotiam lo quilhor per tèrra e, s’èra espés, lo dedoblàvem.
Tombàvem lo quilhor, copàvem lo noet d’en naut e se metián a dos per se partajar la garba. E pausavan aquò sus una li(g)a e lo li(g)aire li(g)ava ambe lo li(g)ador. Estacàvem ambe de la se(g)al corta per far las li(g)as, per estacar. E aviam…, los qu’estacavan avián un li(g)ador.
J.-L. L. : Alèra de qué èra aquò un li(g)ador ?
P. B. : ’Quò èra un margue de balaja se vòls, a pus près. Fasiam aquò ambe de margues de balajas, los aponchàvem. E caliá sarrar, tòrser los dos caps de la li(g)a. A pus prèp, passavas lo li(g)ador e fasiás un torn e aquel noet lo fasiás passar dejóst. Li aviá un còp a prene. ’Quò èra dels vièlhs que fasián aquò parce que èran tres o quatre, avián pas besonh de galopar, anavan d’una garba a l’autra.
Quand pleviá, que sabiam pas qué far, que podiam pas anar defòra, fasiam ambe de la vièlha palha de se(g)al, fasiam de las li(g)as d’avanci. E las caliá trempar, las caliá arrosar per que sia(gu)èsson pus soplas si que non petavan en torse(gu)ent.
J.-L. L. : Las garbas demoravan la jornada aquí ? Cossí se passava ?
P. B. : Non, non, las caliá dintrar avant la serada que se veniá a plèure auriá pres mal. Lo doble de la palha aquí, l’envelòpa, se tecava. Alèra ambe lo camion o los chavals, la remòrca e los chavals, ne’n fotiam quatre-vints garbas al chaval mès, sul camion, ne’n fotiam cent-cinquanta.
A-z-Ambairac, las fotiam…, las metiam, en principe, dins la granja de Devic. La li dintràvem tota parce que èra bèla, èra nauta aquela granja.
A-z-Andressac, li aviá un vièlh cabanat que tota la se(g)al de la ribièra de Cajarc li dintrava. Èra après la farmacia, sus la rota de Caurs, que ’quò èra sovent la palha que teniá l’engart. Èra talament mal fotut !
J.-L. L. : Un còp la se(g)al levada de sus la pèça, de qué se fasiá coma cultura ?
P. B. : Tornavan laurar. Lauravan. Se avián ben de fems n’i’n metián e semenavan de milh. E lo donavan a mèja o de tres un. A mèja, aquò èra la mitat cadun. 
Ieu me fa(gu)èri avure un còp que n’aviái fach a mèjas. Lo que preniá lo de dessús, èra sec e, se fasiás a pès, te fasiás ager. Valiá mai far amb una corbelha, un desquet, que a pès parce que, de sul mont dejóst, pesava lo doble coma dessús.
JLL : E de qué fasián d’aquelas garbas aprèp ?
P. B. : E ben las distribuavan a de las copairas. Las donavan a copar a de las veusas qu’èran totas solas.
A l’epòca, li aviá pas de retreta. La retreta dels païsans arribèt en 54-55. Ieu èri portur a Montsalés e portavi la retreta als vièlhs. N’i a que avián pas jamai versat un sòu e, al cap d’un an, ambe çò que tocavan, se trobèron milionaris. E sus la comuna d’a Montsalés ’mai d’a-z-Ambairac. E coma aquelas retretas èran pas de las pus bèlas, aquò lor fasiá una ajudi a la fin del mes un bocin mai. Se podián pa(g)ar una fo(g)assa, o una botelha de vin de mai, o de fromatge, o de l’espiçariá.
A l’epòca, aviái pas lo permís de conduire mès anavi ajudar a cargar lo camion e anàvem livrar jusca Aubinh, Decazavila, per ager de copairas. E a Aubinh, las femnas dels minurs avián lo temps, elas, lo temps que l’òme èra dins la mina… Èran declaradas a l’assurença, tot. Aquò colava car ! Prenián un plen camion de palha e ne metián vint clègs d’un pan, vint clègs de l’autre…, e tornavan ambe las bòtas de palha copada. E marcavan lo pès.
La copaira se sesiá sus una cadièra. Ne metiá una autra en fàcia e li pausava lo clèg, una garba, que las ponchas tri(g)ossavan per tèrra. E aquí s’installava ambe son cotelon a man drecha, ne preniá una palha, mosiá lo noet, fasiá lisar la palha e copava a la longor de la palha. Cada còp, mosiá lo noet.
E ma maire ne copava tres, quatre al còp. E n’avançava lo doble. Copava una garba per jorn, crèsi, se me trompi pas. Las asigalava, d’un còp de cotèl, las copava totas las quatre. Fasiá aquò a-z-una vitessa ! Te copava un clèg per jorn ! À, ganhava sa vida ! Aviá un pichon cotelon aquí bien…, que talhava.
Li aviá de las palhas cortas, de las palhas longas. Èran coma èran, coma èran dins lo clèg. Se tirava una palha corta al fons, una palha moiena a… La plus longa pel mèg mès èra la pus fina.
Lo brisum lo te daissavan. Las vacas lo manjavan o se’n apalhavan. Li aviá pas que las copairas a Decazavila que sabián qué ne far. N’apalhavan los lapins o la cabra, se n’avián una. E las ponchas partián per la palha. Los buòus, las vacas lo manjavan bien.
Lo qu’aviá de la palha copava la seuna e la li pa(g)avan bèlcòp mai. La copaira, que aviá pas de palha per copar, n’i’n portavan vint, trenta clègs , – una garba s’apela un clèg –, mosiá l’envelòpa e lo noet. E pèi, ne fasián de paquets de un quilò o un quilò cinc cent, dos quilòs a pus près. E los caliá pas tocar parce que, rapela-te que !, se crebava a-z-una vitessa ! Aviás lèu escampilhat.
Venian reclamar l’argent a l’usina parce que… O alèra metián l’argent dins una envelòpa e, la livrason d’après, donavan l’envelòpa perque, a l’epòca, a la campanha, li aviá pas de chèques. 
J.-L. L. : Per de qué caliá copar la palha ?
P. B. : Aquelas palhas las tenchián e, per las tencher, a cò de Robèrt, li aviá una chaudièra, coma un caufatge central se vòls, mès cramava, sai pas, una stèra de boès per jorn, de las chutas de l’usina de Vilafranca, perque fasián las cadièras e se’n servián de las chutas per caufar la chaudièra, quoi !
Metián de la podra dins de bacs de tres o quatre mèstres cubes e metián de fa(g)òts de palha copada en monts que se crebèsson pas parce que, apèi, las caliá tornar arremosar, e ambe la vapor, l’ai(g)a cauda, aquela podra que li fotián. 
E pèi, après, la tiravan d’aquí, caliá…, la quilhavan p(er que s’egotèsse. E, pèi, la caliá far secar. ’Quò’s per aquò que vesiás de camps espandits, plens de las rengadas de ponhats de se(g)al un a costat de l’autre, en penta per que s’egotèsse e que sequèsse. Si que non auriá moisit a l’interior.
J.-L. L. : E èra per de qué far aquela palha copada ?
P. B. : Amb aquela palha qu’èra tenchuda o pas, qu’èra naturèla, envelopavan la còrda del rausèl. S’èra en color, aquò fasiá de las crotz sus la cadièra o coma volián, quoi !
Per donar de la color a la palha, la copavan pel mèg, – ambe las onglas crèsi que fasián –, entoravan lo cordon de la rausa. Quand un bocin èra finit, n’ajustavan un autre, ainsi de suita… E torsián, torsián, caliá torser. Cal dire que, la cadièra, li aviá pas que lo chassis. E pèi, après, la palha la caliá crosar e totjorn, d’al començament a la fin, aquò èra totjorn la mèma còrda. E a fur e a mesura que s’estressissiá, que deveniá fina, lai ajustàvem un o dos rausèls, doas palhas de rausèl, lo rausèl que creis dins los
sanhasses. Diu ager enquèra a Salas Corbatièrs benlèu, ’mai pel Pradal. 
De còps, lo fasián venir d’Itàlia, mès d’Italie èra plan acachat, èra plan bien emballat, mès valiá pas lo rausèl d’aicí parce que èra pus cort e caliá ajustar pus sovent. Donc, la cadièra èra finida mès mancava pas que a la palhar, far lo sèti. E se fasiá amb aquel rausèl, torsut e totjorn la mèma còrda, d’al començament a la fin. Ambe la palha qu’èra tròp corta, que valiá pas pus res per far de las còrdas, ne borravan la cadièra de pel dejóst, que se vegèsse pas, e aquò acabava de tendre la palha d’ont lai nos sesiam e tot èra unit coma una taula. Caliá pas que li agèsse de bòssas, ni mai, ni mens.
Quand èri a l’escòla, aviái facha una pichona cadièra qu’aviái palhat e l’aviái fach ambe l’alsena del cotèl, per la lama.
J.-L. L. : E qual es que vos aviá ensenhat ?
PB :  E ben aviái vist far lo cadièraire qu’apelàvem. Passava e anàvem copar un no(gu)ièr se crebava, qu’èra a la fin, mès jove. E, amb aquò, lo cadièraire l’asclava, ne fasiá d’asclas e, amb aquò, tirava una cadièra. Arribava a ne far una per jorn. Caliá pas que musèsse !
Quand un no(gu)ièr creba, es pas verd, es entremèg, quoi !, e es sople, lo no(gu)ièr verd. E aquelas cadièras enquèra n’ai, que an besonh de ramar que la palha a fotut lo camp, mès te pòdi dire que an pas de jòc, coma duèi !
J.-L. L. : E d’ont venián aquelses cadièraires ?
P. B. : Benlèu del Cantal, benlèu de l’Avairon ? Ne sabi pas res. Jasiá a la granja, per la palha. Manjava ambe nautres, a mègjorn. Lo ser, sopava, desjunava… E quand aviá freg, beviá un veire de cafè ambe de la gota, de l’ai(g)ardent. Apèi, aviá pas freg.
Lo palhatge de las cadièras se fasiá atanben à Villeneuve sur Lot, a la pri(s)on. Fasián trabalhar los prisonièrs, aquò los ocupava. Li aviá pas la television coma duèi per los amusar. Los fasián trabalhar. Prenián cinquanta cadièras ; quand èran prèstas, las tornavan quèrre, ambe lo camion o…  Los prisonièrs, lor fasián rempalhar las cadièras entièras. Èra milhor fach que… Èran patets. Se una cadièra èra pas bien facha, la fasián refar. Los prisonièrs d’a Vilanòva sur Lot èran…, ’qu’èran de mèstres-obrièrs, ’quò èra pas n’impòrta qual.
J.-L. L. : Las femnas que fasián lo rempalhatge de cadièra èran tanben de la region aquí, n’i aviá de la region o caliá anar endacòm mai ?
PB :  Se podiá far a l’ostal mès i aviá un atelièr dins la rue Lapeyrade a Vilafranca que i aviá pas de las palhairas. E n’i aviá que z’o fasián a l’ostal. En mai, avián aprés aquí. E pèi, après, lo prenián al prètzfach. Fasián los quadres o una cadièra a lors lésers. Quand avián cinc minutas, entremèg la sopa que cosiá o lo rostit, li trabalhavan mèg ora, una ora, fasián aquò a l’ostal.
Los òmes i valián pas grand causa, avián pas las mans pro lèstas.
Apèi, fa(gu)èron de quadres amovibles qu’apelavan. Los podiás mòire, los podiás portar chas un palhaire que lo te tornava rempalhat. Tanplan fasián una crotz , fasián…, ambe de la palha qu’èra tenchuda. L’entortilhavan altorn del cordèl, de la còrda, e totjorn pareilh. Dejóst, ne’n metián pas perque la palha serviá pas a res. Alèra acabavan la palha qu’èra començada e tornavan començar a l’autre costat.
Èra pus comòde per la manutencion. Al lòc de prene una cadièra que fasiá un volume, – las quatre fasián…, o las uèch fasián un mèstre-cube –, un quadre fasiá cinc o sièis boetas de sucre, una a costat de l’autra. Èra pus comòde. Los quadres èran pus comòdes a mansentejar, a remenar, a cambiar de cap, lo virar dessús-dejóst.
J.-L. L. : La palha, un còp tencha e tot aquò, aprestada, finida, de qué ne fasián ?
P. B. : Ne fasián de braves ponhats aquí, un junchat. Metián aquò dins de las sacas. Apelavan aquò dels balòts. Aquelses ponhats, suivent la comanda, l’emplinavan e de còps n’i aviá tres o quatre pel mème client. L’expediavan pel trin en principe. Coma los transpòrts son totjorn pro cars, caliá que rentabilizèsson lo transpòrt des balòts.
Lo trin èra a Laròca Toirac, a Toirac aval. Li anavan ambe la cavala ; non !, ambe lo camion, en principe. E n’i aviá pas plasses qu’avián de camions. N’i aviá pas qu’un parelhat. Apèi, tot lo monde n’aviá mès, al debut, n’i aviá pas que dos.
J.-L. L. : E serviá pas que per aquò aquela palha ? Un còp èra, se fasiá d’autres usatges non ?
P. B. : E ben, a l’epòca, avián inventat una palha per beure dins la tassa o dins los botelhons d’Orangina, de Pschit, de… ’Quò èra de las marcas d’orange, des jus de fruits qu’apelavan.
Èran copats a… – sai pas quant fan de long ? –, una vintena de centimèstres e los plegavan dins un ruban.  La machina ne fasiá un tube. Passava dins una premsa, un engrenatge que se colava. Aquela palha èra igenica, preniá pas de posca. E li aviá de las marcas que crompavan…, que pagavan per ager la marca de ça que li aviá dins lo botelhon, dins la botelha, e los merchands de boissons, los merchands que vendián la bièrra, – la bièrra se beviá pas ambe la palha, en principe –, mès totes los chucs de fruchas se bevián ambe la palha.
J.-L. L. : Avètz entendut parlar de clujadas ?
P. B. : Ai vist de las casèlas clujadas, ambe de se(g)al o ambe del rausèl. Del rausèl, dels canavèrons d’al Pradal amont. ’Quò’s de las tijas un bocin coma lo bambó e pus finas. E an un pompon aquí. ´Quò ven coma un craion, a pus près, e ne fas de ponhats. Amb aquò, pòdes acaptar una casèla e aquò dura dètz, quinze ans.
J.-L. L. : E ben mercé plan Paulin.
P. B. : Ambe plaser, a vòstre servici. E veses ben, la manufactura de la palha es partida ! Las cadièras, duèi, son en fèr o en tube qu’aquò val pas res. Te seses sus una, çò que m’arribèt a ieu, passèri jost la taula. Los pès de darrèr se desòudèron e risiái talament que me podiái pas tornar levar. Nos fasèm totjorn ager d’un biais ou de l’autre : ambe lo modèrne, aquò’s aquò !
J.-L. L. : Mainaja-te !
P. B. : De mème !
J.-L. L. : Contunhas aital !
P. B. : De mème, a totes ! Adieu-siatz !
J.-L. L. : Adieu-siatz ! »