Lo fabre, la lèbre, lo lop e lo rainald
Introduction
Maurice Balsa est un conteur exceptionnel. Il détient, de par la seule tradition orale, une grande partie du répertoire fantastique de la Vallée du Viaur qui a tant influencé l'œuvre de l'un des plus grands écrivains occitans du XXe siècle, Jean Boudou (1920-1975).
La famille Balsa aurait compté parmi les siens Honoré de Balzac. Jean Boudou y est apparenté par sa mère Valérie (dite Albanie) Balsa (1892-1980).
Maurice enchaîne ici deux contes distincts.
La première partie du récit est un conte classé AT 159A (le charbonnier et les animaux qui viennent se chauffer chez lui) et AT 160 (animaux reconnaissants, homme ingrat) dans la classification internationale Aarne-Thompson permettant l'indexation des contes populaires par contes-types. Dans la version de notre informateur, il s'agit d'un forgeron (fabre).
La seconde partie du récit comporte deux séquences du cycle du loup et du renard : celle de la queue flamblée classée AT 2D (La queue de chanvre brûlée) et celle de la patte saisie par le loup classée AT 5 (la "racine" mordue).
Ethnotexte
Maurice BALSA
né en 1916 au Bibal de La Salvetat-Peyralès, décédé en 2013.
Transcription
Occitan
Français
Diguèron :
“Nos cal anar veire lo fabre de Casals.”
La lèbre manjava de caulets, podiá pas manjar de carn, lo rainald manjava de polets mès jamai n'aviá manjat de cuèches, ni mai lo lop d'anhèls cuèches.
Lo fabre siaguèt d'acòrdi.
La lèbre carguèt un caulet, lo rainald anèt al polalhièr e lo lop bandèt un anhèl.
La lèbre s'amenèt la prumièra.
Lo fabre èra en trenh de fargar e li diguèt :
“Pausa-lo aquí, lo caulet.”
T'i fotèt un còp de man, te flambèt tot…
Après, lo rainald portèt son polet e diguèt al fabre :
“Es arribada la lèbre ?
– Òc ! Pausa lo polet aquí.”
Lo fabre fotèt un còp de martèl darrièr lo cap del rainald…
Lo rainald s'ensauvèt.
Lo lop s'amenèt, portava aquel anhèl qu'èra pesuc.
Lo fabre li diguèt :
“Pausa-lo aquí.”
T'i fotèt un fèrre roge al cuòl…
Lo lop se sauvèt.
Se tornèron trobar al cap dels bòsces ambe lo rainald.
Lo rainald diguèt :
“De qué s'es passat ?
– M'a flambada la coeta e m'a pas arrengat lo cuol !
– Ieu, m'a fotut un còp de martèl darrièr lo cap !”
Pèi lo rainald diguèt al lop :
“Te'n fagues pas, quand gardaràn las fedas, que fialaràn, lor bandarai una estopa e te farai una autra coeta.”
Las pastras avián alucat un fuòc.
Lo lop diguèt :
“Sautariás pas lo fuòc ?
– Pensa-te…”
E lo rainald sautèt.
Lo lop sautèt tanben mès la coeta d'estopas s'aluquèt.
Es aital qu'es venguda l'expression : “Fuòc a las estopas.”
Alara, lo lop volguèt tuar lo rainald.
Lo trauc del rainald èra pas luènh, lo rainald i dintrèt dedins mès lo lop li atrapèt la pata e lo teniá.
Lo rainald li diguèt :
“Paure colhon, te siás plan trompat, as pas qu'atrapat aquela raiçòta !”
Lo lop lachèt la pata. »
Pas de traduction pour le moment.